ULAMA RUJUKAN SHEIKH DAUD ABDULLAH AL-FATHANI

Koleksi tulisan Allahyarham WAN MOHD. SHAGHIR ABDULLAH

PARA ulama yang sering disebut-sebut oleh Sheikh Daud bin Abdullah al-Fathani sebahagian besar adalah ulama-ulama ikutan beliau. Tulisan ini adalah ringkasan daripada tulisan Sheikh Daud bin Abdullah al-Fathani yang dipetik daripada pelbagai karya beliau. Memperkenalkan biografi para ulama yang ditulis oleh beliau, bererti Sheikh Daud bin Abdullah al-Fathani adalah juga seorang tokoh sejarah terutama tentang sejarah Islam.

Adapun para ulama dan para imam yang disebut-sebut beliau ialah:

1. IMAM SYAFIE

Sheikh Daud al-Fathani adalah seorang yang mengikut mazhab Syafie, maka didahulukan Imam Syafie daripada ulama-ulama lain. Beliau menulis di dalam Bughyatuth Thullab, yang ringkasannya sebagai berikut:
“Aku sebut sebahagian daripada manaqib radiallahu anhu kerana mengambil tabarruk. Bahawa dia adalah Sultan A’immah, namanya Muhammad, kuniyahnya Abu Abdullah bin Idris bin Abbas bin Usman bin Syafi’e bin Saib bin Ubaid bin Abdi Yazid bin Hasyim bin Abdul Muthalib bin Abdi Manaf nenek Nabi s.a.w”.
Dilahirkan di Ghuzzah (satu kampung di Palestin) tahun 150 H (756 M). Dari Saib itulah dibangsakan kepada Syafie, dan dapat berjumpa dengan Nabi s.a.w..
Dalam keadaan muda remaja Saib dan Syafie itu masuk Islam pada Perang Badar. Beliau adalah yang tunggal dalam golongan Bani Hasyim yang turut tertawan dalam perang Badar kerana pada mulanya beliau belum Islam, lalu dia menebus dirinya dengan masuk agama Islam.
Muhammad bin Idris Syafie pada umur kira-kira dua tahun dibawa ke Mekah, dan dibesarkan di Mekah. Pada usia tujuh tahun, beliau telah hafal 30 juzuk al-Quran dan pada usia 10 tahun, beliau menghafal kitab Kitab Muwathath karangan Imam Maliki.
Beliau mempelajari ilmu fikah dengan Muslim bin Khalid, Mufti Makkatul Musyarrafah. Hidup beliau dalam keadaan yatim dan serba kekurangan. Sifat-sifatnya sejak kecil sangat suka menghadiri majlis ulama.
Dalam waktu belajar, beliau selalu menulis pelajaran di atas tulang dan lain-lain yang seumpama itu, sehingga dikumpulkan memenuhi tempat kediamannya.
Imam Syafie berpindah pula ke Madinatul Munawwarah untuk belajar dengan Imam Maliki. Pada tahun 195 H beliau berpindah ke Baghdad, tinggal di Baghdad selama dua tahun. Banyak ulama belajar dengan Imam Syafie hingga mengikut mazhabnya.
Di Baghdad beliau mengarang kitab yang terkenal dengan sebutan Qaul Qadim. Sesudah itu kembali ke Mekah. Setelah beberapa lama menetap di Mekah, beliau kemudian ke Baghdad pada 198 H. Setelah sebulan di Baghdad berangkat pula menuju Mesir, selama di Mesir berkhidmat menyebarkan ilmu pengetahuan.
Beliau adalah seorang yang bekerja bebas merdeka di lingkungan jemaahnya. Akibat dipukul secara aniaya, beliau sakit dan kembali ke rahmatullah.
Imam Syafie meninggal dunia pada Jumaat, akhir bulan Rejab tahun 204H dan dikebumikan di Arafah setelah selesai sembahyang Asar.
Bertaburanlah ilmu pengetahuan seluruh negeri. Sekelian imam mengutamakannya sama ada yang bersifat khilafiah, mahupun yang telah disepakati oleh ulama padanya.
Bahawa Imam Syafie adalah orang yang pertama sekali mencipta ilmu usul fiqh. Beliau juga yang pertama mengadakan taqrir tentang Nasikh dan Mansukhnya dalam Ilmu Hadis. Selain itu beliau juga yang pertama mengarang beberapa bab pada ilmu fikah.
Sesuai dengan apa yang diucapkan oleh Nabi s.a.w. Ilmu alim Quraisy itu memenuhi lapisan bumi.

2. IMAM HANAFI

Sheikh Daud al-Fathani menulis: “Adapun Imam Nu’man Abu Hanifah adalah pada beliau ini, agama kuat, mempunyai martabat yang mulia. Beliau ibarat lampu yang sangat menyala terang benderang bahkan seumpama matahari menerangi seluruh alam maya pada ini.
“Beliau adalah penghulu sekalian fuqaha pada masanya, mengepalai sekalian ulama di tempatnya. Nama lengkapnya ialah Nu’man bin Stabit bin Nu’man yang berasal dari peranakan Parsi.
Orang pernah menanyakan kepada Imam Malik tentang Imam Abu Hanifah. Berkata Imam Malik : “Aku lihat seorang laki-laki, kalau melihat tiang ini adalah dia daripada batu padahal dia adalah daripada emas, nescaya dia mendirikan hujahnya”.
Berkata Imam Syafie: “Barang siapa berkehendak kepada hadis maka lazimkanlah dengan Imam Malik. Barang siapa berkehendak kepada tafsir maka di atas Maqatil bin Sulaiman. Barang siapa berkehendak atas jadal maka atasnya dengan Abi Hanifah”.
Beliau wafat pada 150 H di Baghdad semasa berusia 70 tahun dan dimakamkan di Baghdad.

3. IMAM MALIKI

Sheikh Daud al-Fathani menulis di dalam Fathul Mannan sebagai berikut: “Dialah Imam Darul Hijrah dengan permuafakatan, dan dia Saidul Ummah. Keistimewaannya ialah dengan kefasihan lisan, tangan terbuka untuk bersedekah dan berani memisahkan yang hak dengan yang batil. Nama lengkapnya Malik bin Anas bin Abi Amir Asbahani bin Usman bin Ubaidillah dari keturunan Taim bin Ka’ab.
Berkata Yazid bin Daud: “Aku lihat dalam mimpi kubur Rasulullah terbuka. Tiba-tiba Rasulullah duduk sedang manusia berkeliling di sekitarnya. Ada orang memanggil katanya: “Di mana Anas bin Malik?”. Maka dia pun datang, mendekati Rasulullah. Rasulullah memberikan sesuatu kepadanya, sabdanya: “Bagikanlah olehmu kepada manusia!”. Di dalam hadis Nabi diriwayatkan: “Hampir-hampir manusia memukul unta pelari, mereka mencari orang alim. Maka tiadalah mereka mendapatkan seorang alim yang lebih alim daripada alim Madinah!”.
Imam Maliki wafat pada 14 Rabiulawal tahun 179H ketika berumur 85 tahun dan dimakamkan di Baqi’. Riwayat yang lain menyatakan 90 tahun.

4. IMAM HANBALI

Sheikh Daud al-Fathani menulis: “Maka Imam Ahmad bin Sahibul Maqam al-Ahmad. Dia adalah seorang yang sangat penyabar. Di otaknya banyak terkumpul sunah atau hadis Nabi s.a.w. Nama lengkapnya ialah Imam Ahmad bin Hanbal bin Hilal bin Asad bin Abdullah bin Hibban bin Abdullah bin Abbas bin Aun bin Qasith bin Syaiyan.
Dikatakan pada hari wafatnya kalau ditaksir kitabnya kira-kira dapat ditanggung di atas 12 unta, kitab-kitabnya itu semuanya telah beliau hafal.
Beliau wafat pada 12 Rabiulawal tahun 24H dalam usia 77 tahun. Jenazahnya disembahyangkan oleh 800,000 orang lelaki dan 60,000 perempuan. Orang-orang yang bukan Islam juga menghadiri yang ditaksir berjumlah 20,000 orang. Jenazah beliau juga dimakamkan di Baghdad.
Di dalam kitab Ad Durrust Stamin, Sheikh Daud al-Fathani meriwayatkan perjuangan Imam Hanbali tentang pegangannya yang menyatakan bahawa al-Quran itu adalah kalamullah bukan ‘makhluk’ seperti yang dipaksakan oleh pemerintah di kala itu. Cerita tersebut diperlengkap dalam kitab Warduz Zawahir dengan lebih jelas lagi.

5. SUFYAN AST STURI

Sheikh Daud bin Abdullah al-Fatani menulis: “Maka Sufyan Ast Sturi, laqabnya Abu Abdullah Sufyan bin Said bin Masruq Ast Sturi bin Abdullah bin Abdu Munnah bin ‘Ud bin Thabikhah bin Ilyas bin Mudhur al-Kufi. Adalah beliau ini ‘Syeikhul Islam, Saidul Huffazul A’lam Amir pada Ilmu Hadis’.
Beliau dilahirkan pada tahun 97H wafat di Basrah pada bulan Syaaban tahun 161 H. Mazhabnya hanya berkekalan sampai 500 tahun sahaja.

6. AL-LAIST BIN SAAD

Al-Laist adalah Syeikhul Islam Ilmu A’lam. Beliau adalah orang alim di negeri Basrah. Kunniyahnya Abdul Harist al-Laist bin Saad bin Abdur Rahman Fahimi. Beliau wafat pada tahun 175 H.

7. SUFYAN BIN ‘UYAINAH

Ibnu ‘Uyainah iaitu imam yang mempunyai hujah yang hafiz lagi luas ialah Sufyan bin ‘Uyainah bin Abi Imran Maimun al-Hilali. Beliau adalah imam ahli pengetahuan dan ahli hadis. Dia telah mendengar fatwa Imam Syafie dan Imam Ahmad.
Berkata Imam Ahmad: “Tiada aku lihat yang terlebih ahli dengan matan selain daripadanya”. Beliau wafat pada tahun 198H.

8.AL-AUZA’I

Auza’i ialah seorang Syeikhul Islam
dari Aimmatul A’lam, ialah Abdur Rahman bin Amru Muhammad al-Auza'i ad-Dimsyaqi. Adalah nama Abdul Aziz, kemudian menamakan dirinya dengan Abdur Rahman, nama inilah yang dimasyhurkan.
Beliau seorang yang bersungguh-sungguh mengerjakan sembahyang malam dan tilawatil Quran. Beliau telah memberi fatwa dalam 70,000 masalah. Beliau wafat pada 2 Safar 157H.

9. Sheikh JALALUDDIN AL-MAHALLI

Sheikh Jalaluddin al-Mahalli lahir tahun 768H, wafat tahun 864H. Beliau lahir di Kaherah, Mesir.
Sheikh Daud bin Abdullah al-Fatani dalam penyusunan kitab Furu’ul Masail telah mengambil pedoman dua kitab besar. Satu daripadanya ialah kitab Kasyful Listam karangan Sheikh Husein bin Muhammad al-Mahalli.
Pada permulaan kitab Furu’ul Masail Sheikh Daud bin Abdullah al-Fatani menulis: “Dan kitab Kasyful Listam ‘an as-Alatil Anam bagi Sheikh yang Allamah lagi Muhaqqiq sebahagian orang mutakhirin Husein anak Muhammad al-Mahalli r.a..

10. SYEIKHUL ISLAM ZAKARIA AL-ANSYARI

Dilahirkan di Kaherah, Mesir pada tahun 826H, dan wafat 926H. Sheikh Daud bin Abdullah al-Fatani dalam penyusunan beberapa kitab yang besar-besar telah mengambil pedoman karya-karya Sheikh Zakaria al-Ansari sebagai buku-buku rujukan.
Antara karangan Sheikh Daud al-Fatani yang sebahagian besarnya dipetik daripada karangan Sheikh Zakaria al-Ansari seumpama Bughyatuth Thullab dan Nahjur Raghibin.

11. Sheikh IBNU HAJAR AL-HAITAMI

Nama lengkapnya ialah Syihabuddin Ahmad bin Hajar al-Haitami. Lahir dalam tahun 909H di Mesir. Wafat di Mekah tahun 974H. Sewaktu menuntut di Universiti al-Azhar, beliau belajar daripada Sheikh Islam Zakaria al-Ansari.
Kitab-kitab karangan beliau adalah termasuk kitab-kitab pokok yang dikaji oleh Sheikh Daud al-Fathani. Sehingga banyak pendapat Sheikh Ibnu Hajar al-Haitami diterjemahkan Sheikh Daud al-Fathani terdapat dalam beberapa karya beliau.
Berdasarkan tulisan Sheikh Zainal Abidin bin Muhammad al-Fatani bahawa Sheikh Daud al-Fathani menemui tahun-tahun kehidupan (mungkin Sheikh Daud al-Fathani sempat belajar daripada anak Sheikh Ibnu Hajar tersebut) anak Sheikh Ibnu Hajar.

12. KHATHIB SYARBAINI

Nama lengkapnya ialah Muhammad as-Syarbaini al-Khathib. Dalam mengisi Ilmu Fiqh Mazhab Syafie, beliau ini juga termasuk yang penting tidak ubahnya seumpama Sheikh Zakaria al-Ansari dan Sheikh Ibnu Hajar al-Haitami. Beliau juga termasuk salah seorang murid Sheikh Zakaria al-Ansari. Ulama besar yang terkenal ini meninggal dunia pada tahun 977 H.

13. IMAM RAMLI

Nama lengkapnya ialah Sheikh Syamsuddin Muhammad bin Abil Abbas Ahmad bin Hamzah Ibnu Syihabuddin ar-Ramli. Lahir di Kaherah, Mesir. Beliau digelar ‘Imam Syafie Kecil’ dan wafat tahun 1004H.

14. IBNU RUSLAN

Nama lengkap ialah Ahmad bin Husein bin Ruslan. Lahir di Ramlah, Palestin tahun 773H dan wafat tahun 844H. Beliau banyak mengarang kitab, antaranya yang sangat terkenal kerana banyak dikaji di berbagai pengajian bersistem pondok di seluruh Asia Tenggara ialah Matan Zubad.
Matan Zubad tersebut telah disyarah oleh Sheikh Ramli (bukan Imam Ramli pengarang Nihayah) atau nama lengkapnya ialah Syihabuddin ar-Ramli Ahmad bin Aminuddin Husein bin Hassan bin Ali bin Yusuf bin Ruslan al-Muqaddisi as-Syafi’i. Tahun wafatnya sama dengan tahun kewafatan Ibnu Ruslan yakni tahun 844 H.
Kitab Matan Zubad yang telah beliau syarah itu beliau namakan Safwatuz Zubad. Sheikh Daud al-Fathani telah menterjemah (mungkin beliau juga sebagai pensyarahnya, atau mungkin beliau hanya sebagai penterjemahnya saja) satu syarah daripada Matan Zubad yang beliau namakan dengan Fathul Mannan li Safwatiz Zubad.
Bahawa tulisan Sheikh Daud al-Fathani dalam permulaan karyanya tersebut adalah, “Maka tatkala faqir melihat kitab bernama Safwatuz Zubad karangan Wali Allah iaitu Syeikhul Islam dan ‘Alimul Hamam Abil Ahmad Syihabuddin Ibnu Ruslan ad-Damsyiqi, Allah telah menyirami dengan hujan rahmat ke atas kuburnya, Ridhwan Allah atasnya. Bahawa sangat indah susunan nazhamnya. Banyak manfaat yang terbit daripadanya, dua keindahan dari dua asal iaitu Ilmu Fiqh dan Ilmu Tasauf.
Seterusnya Sheikh Daud al-Fathani menulis: “Aku namakan terjemahan ini dengan Fathul Mannan li Safwatiz Zubad bagi Wali Allah Ahmad bin Ruslan”.

15. IMAM SYARQAWI

Nama lengkap ialah Sheikh Abdullah bin Hijaz bin Ibrahim. Lahir tahun 1150H dan wafat 1227H, dimakamkan di Mesir. Beliau lebih terkenal dengan sebutan Imam Syarqawi. Mungkin beliau ini termasuk salah seorang guru Sheikh Daud al-Fathani atau mungkin sahabat beliau.
Antara beberapa kitab Sheikh Daud al-Fathani ada menyebut nama ulama ini, sedang kitab yang ditulis Sheikh Daud al-Fathani itu di masa Imam Syarqawi belum wafat seumpama Nahjatur Raghibin (1225H). Tahun meninggal Imam Syarqawi sama dengan tahun meninggalnya Sheikh Muhammad Arsyad al-Banjari iaitu tahun 1227H.